Faydalı Bilgiler

Ortak velayet nedir ve bu konu Türkiye’de nasıl işleniyor? Son zamanlarda çok fazla duymuş olabileceğiniz bu konu hakkında detaylı bilgiler vereceğiz.

Ortak Velayet Nedir ve Türkiye’de Uygulama Durumu

Boşanma veya ayrılık sonrası çocukların kimin yanında kalacağı, ebeveynler açısından en hassas konulardan biridir. Velayetin yalnızca bir ebeveyne verilmesi, diğer ebeveynin çocuk üzerindeki bağını sınırlayabilir. İşte bu noktada gündeme gelen kavramlardan biri: Ortak velayet. Peki, ortak velayet nedir? Türk hukuk sisteminde uygulanıyor mu? Hangi şartlarda geçerli olur? Bu yazıda tüm bu sorulara detaylı ve hukuka uygun cevaplar bulacaksınız.

Ortak Velayet Nedir?

Ortak velayet, boşanmış veya birlikte yaşamayan ebeveynlerin, çocuklarının eğitim, sağlık, bakım, sosyal hayat gibi konularda ortak karar alma hakkına sahip olması anlamına gelir. Bu sistemde:

• Velayet hakkı yalnızca bir ebeveynde olmaz.
• Her iki ebeveyn de çocuğun gelişimiyle ilgili önemli kararları birlikte alır.
• Çocuk her iki ebeveynle dengeli ilişki kurmaya devam eder.

Bu model, özellikle çocukla her iki ebeveynin de güçlü ve sağlıklı bağlar kurmasını amaçlayan, eşit sorumluluk temelli bir yaklaşımdır.

Türk Hukukunda Ortak Velayet Var mı?

✅ Medeni Kanun’da açıkça düzenlenmemiştir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu, evli olmayan ya da boşanmış eşler için ortak velayeti açıkça düzenlemez. Halen yürürlükteki mevzuata göre, boşanma durumunda velayet genellikle taraflardan birine verilir.

Ancak…

✅ Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargıtay kararları ile uygulamaya girmiştir.
Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olduğu için AİHM kararları bağlayıcıdır. Bu doğrultuda:

📌 AİHM Kararı:
Şahin v. Almanya kararında AİHM, ortak velayet hakkının ebeveyn-çocuk ilişkisini koruduğunu ve ayrımcılığı önlediğini vurgulamıştır.

📌 Yargıtay 2. Hukuk Dairesi (E.2016/15771, K.2017/1737):
Bu içtihatla birlikte, tarafların rızası varsa ve çocuğun üstün yararına uygunsa ortak velayet uygulanabilir hale gelmiştir.

🔹 Kısaca: Ortak velayet, Türk hukuk sisteminde kanunen düzenlenmemiş, ancak yerleşik içtihatlarla mümkün hale gelmiş bir uygulamadır.

Ortak Velayet Kararı Alınmasının Şartları Nelerdir?

Mahkemeler ortak velayet kararı verirken bazı kriterleri dikkate alır. Bunlar:

1. Tarafların Açık Rızası
Her iki ebeveynin de ortak velayeti istemesi gerekir. Taraflardan biri karşı çıkarsa, mahkeme bu yolda karar veremez.

2. Çocuğun Üstün Yararı
Her hukuk kararında olduğu gibi burada da mahkemenin ilk baktığı ölçüt budur. Eğer ortak velayet çocuğun duygusal gelişimini olumsuz etkileyebilecekse, hâkim bu talepleri reddedebilir.

3. Ebeveynler Arasında Temel Bir İletişim Olması
Tarafların birbirleriyle asgari düzeyde sağlıklı bir iletişim kurabiliyor olması gerekir. Sürekli çatışma yaşayan ebeveynler ortak velayeti sürdüremez.

4. Çocuğun Görüşü
12 yaşını doldurmuş çocukların görüşü dikkate alınır. Çocuk istemiyorsa ortak velayet uygun görülmeyebilir.

Ortak Velayet Ne Anlama Gelir? Hangi Hakları Kapsar?

Ortak velayet kararı verildiğinde, ebeveynler:

• Çocuğun okulunu birlikte seçer.
• Eğitim, sağlık, dini ve kültürel kararları birlikte alır.
• Varsa seyahat, yurtdışına çıkış, sosyal etkinlikler gibi önemli konularda birlikte karar verir.
• Çocuğun malvarlığına ilişkin işlemler için birlikte imza verir.

➡️ Gündelik bakım (kimin yanında yaşadığı, okul servisi vs.) çoğunlukla bir ebeveyne bırakılır. Ancak karar mekanizması ortaktır.

Ortak Velayet ve Kişisel İlişki Hakkı Aynı Şey mi?

Hayır, karıştırılmamalıdır. Kişisel ilişki hakkı, velayet kendisine verilmeyen ebeveynin çocuğu görmesini sağlar. Ortak velayet ise karar alma yetkisini iki tarafa birden verir. Yani çocuğu görmek başka, onunla ilgili yasal kararlar alabilmek başka bir şeydir.

Ortak Velayet Uygulamasında Karşılaşılan Sorunlar

Her ne kadar hukuk sisteminde mümkün hale gelse de, uygulamada bazı zorluklarla karşılaşılabilir:

• Ebeveynlerin her konuda anlaşamaması
• Ortak kararlarda sürecin uzaması
• Bir tarafın sorumluluktan kaçması
• Çocuğun duygusal olarak ortada kalması

Bu nedenle ortak velayet her aileye uygun değildir. Uygulama ancak uygarlık, anlayış ve iş birliği temeline dayanırsa başarıya ulaşır.

Ortak Velayet Talebi Nasıl Yapılır?

• Anlaşmalı boşanma protokolünde açık şekilde “ortak velayet talep edildiği” belirtilmelidir.
• Çocuğun menfaatine aykırı bir durum olmadığını gösterecek belgeler eklenebilir.
• Hâkim gerekli görürse sosyal inceleme raporu talep eder.
• Karar, çocukla ilgili tüm tarafların menfaatini gözeterek verilir.

Ortak Velayet Kararı Geri Alınabilir mi?

Evet. Şartlar değiştiğinde, taraflardan biri velayet değişikliği davası açarak ortak velayetin kaldırılmasını talep edebilir. Özellikle:

• Ebeveynlerden birinin taşınması
• İş birliğinin sona ermesi
• Çocuğun zarar görmesi durumlarında mahkeme, velayeti yeniden düzenleyebilir.

Ortak Velayet Eşitlik Temelinde, Çocuk Merkezli Bir Yaklaşımdır

Ortak velayet, çağdaş hukuk sistemlerinin benimsediği ve çocuk-ebeveyn bağını güçlendirmeyi amaçlayan bir modeldir. Türkiye’de her ne kadar kanunen açıkça tanımlanmasa da, yerleşik yargı kararları sayesinde mümkün hale gelmiştir. Ancak bu model, yalnızca tarafların olgun ve sorumlu bir yaklaşımla hareket ettiği durumlarda işe yarar. Bu nedenle ortak velayet kararı verirken duygularla değil, uzman görüşü ve hukuk bilgisiyle hareket edilmelidir.

Eğer siz de ortak velayet konusunda karar aşamasındaysanız, mutlaka bir aile hukuku avukatından profesyonel destek almanızı öneririz.